Denizde yükseliş, kıyıda geri çekilme
Bu arka planda, kıyı erozyonu ve fırtına etkileriyle kumsalların gerileyeceği öngörüsü bilimsel literatürde güçlü. Nature Climate Change’de yayımlanan çalışmada, yüzyıl sonuna kadar dünyadaki kumlu sahillerin yaklaşık yarısının 100 metreyi aşan çekilme yaşayabileceği hesaplandı; iklim eylemi bu kaybın önemli kısmını sınırlayabilir.
“Kıyı yükselişini tamamen durdurmak mümkün değil” — uzman görüşü
Napoli Parthenope Üniversitesi’nden Oşinografi Profesörü Giorgio Budillon, deniz seviyesindeki yükselişin okyanusun ısınması ve buz erimeleri nedeniyle kısmen “atalet” kaynaklı olduğunu vurguluyor. Budillon’a göre sert kıyı savunmaları (dalga kıranlar, duvarlar) kritik yerlerde işe yarasa da erozyonu kıyı boyunca başka noktalara kaydırabiliyor; uzun vadede plaj beslemesi, deniz çayırlarının korunması, sulak alan ve lagünlerin onarımı gibi doğa temelli çözümler daha sürdürülebilir. Bazı alanlarda taşınma ve yeniden yerleşim de kaçınılmaz olabilir.
Risk listesindeki 10 gözde plaj: Nerede, ne kadar çekilme bekleniyor?
EEA verileri ve yeni kıyı projeksiyonlarını haberleştiren çalışmalara göre Avrupa’nın en çok bilinen plajlarından bir bölümü yüzyıl bitmeden belirgin gerileme yaşayabilir. Euronews derlemesinde öne çıkan örnekler ve notlar:
Sveti Stefan, Karadağ: Yüzyıl sonunda 200 m+ kıyı gerilemesi olasılığı. Ada-şose bağlantısı nedeniyle dar bir boyunda savunmasız.
Porto Giunco, Sardinya (İtalya): ~107 m erozyon projeksiyonu; kumsal-dünya sistemi baskı altında.
Praia de Benagil, Algarve (Portekiz): ~70 m kıyı kaybı riski; aşırı turizm nedeniyle erişim kuralları sıkılaştırıldı (yüzme ve kumsala çıkış yasakları, rehberli turlara kota).
Værøy, Lofoten (Norveç): ~58 m gerileme. Kuzey Avrupa kıyılarında da artan riskin simgesi.
Keem Bay, Achill (İrlanda): ~40 m çekilme; ülke genelinde yükselen deniz seviyesi ve fırtına taşkınları tehdidiyle birlikte anılıyor.
Reynisfjara (İzlanda): ~35 m erozyon öngörüsü; “sneaker wave” dalgaları ve kaya düşmeleri nedeniyle zaten tehlikeli bir nokta.
Plage des Marinières, Côte d’Azur (Fransa): ~35 m erozyon; kıyıda tsunami uyarı levhaları görülen bölgede risk yönetimi tartışmaları sürüyor.
Pasjača, Dubrovnik (Hırvatistan): ~31 m; yalnızca ~80 m uzunluğundaki dar plaj, tamamen kaybolma riski taşıyor.
Kynance Cove, Cornwall (Birleşik Krallık): ~30 m gerileme ihtimali; Güneybatı İngiltere kıyıları iklim kaynaklı dalga/deniz seviyesi etkilerine açık.
Anse de l’Argent Faux (Antibes, Fransa) / “Milyarderler Koyu”: ~28 m kayıp olasılığı; dar patikalarla erişilen koyun doğal yapısı baskı altında.
Not: Bu listedeki sayısal değerler haberin dayandığı kıyı çizgisi projeksiyonlarından derlenen yaklaşık çekilme tahminleridir. Her bir konum için yerel jeoloji, dalga rejimi, kıyı yapıları ve insan etkisi sonuçları değiştirebilir. AB Komisyonu Ortak Araştırma Merkezi (JRC) liderliğindeki küresel kıyı şeridi değişim veri setleri ve Nature Climate Change çalışması Avrupa kıyıları için de referans kabul ediliyor.
Politika ve uyum: Fransa’dan Portekiz’e, yerel adımlar ve boşluklar
Fransa’da kamu kurumu CEREMA’nın projeksiyonları, 2050 ve 2100 ufuklarında on binlerce hektarlık geri çekilme ve yüz binlerce konutun etkilenebileceğini gösteriyor; bu tablo planlama ve uyum politikalarının sertleşeceğine işaret ediyor.
Algarve’de Benagil için getirilen erişim sınırlamaları ise doğa temelli koruma ve ziyaretçi baskısını azaltma amaçlı; yeni kurallar, izinsiz yüzme/karaya çıkış yasağı ve rehberli turlara kota gibi düzenlemeler içeriyor.
Ne yapılmalı? (Kısa yol haritası)
Emisyon azaltımı: Yükselişi yavaşlatmanın tek yapısal yolu; gecikme etkisi olsa da uzun vadede belirleyici.
Doğa temelli çözümler: Plaj beslemesi, deniz çayırı ve sulak alan restorasyonu, lagün/sünger alanların korunması.
Risk bazlı planlama: Yüksek riskli kıyılarda yeni yapılaşmanın sınırlandırılması, erken uyarı ve izleme, gerektiğinde kontrollü çekilme.
Bilim-tabanlı yerel stratejiler: JRC/EEA veri setleri ve ulusal kurum projeksiyonlarına dayalı, koy-koy planlar.
